پتوز پلک چیست؟

پتوز یعنی افتادگی پلک فوقانی که ممکن است یک طرفه یا دو طرفه باشد. افتادگی پلک ممکن است خفف ، متوسط و یا شدید باشد. پایین افتادن پلک، باعث پوشاندن قسمتی از مردمک و پوشاندن قسمت فوقانی میدان بینایی و خستگی چشم ها می شود. برای باز شدن مسیر بینایی فرد ابرو و پیشانی خود را بالا داده و در موارد شدید برای دیدن سر خود را به بالا و عقب گرفته و یا با انگشت چشم خود را باز نگه می دارد. موارد خفیف فقط از نظر زیبایی اهمیت دارند.

علل پتوز چیست؟

پتوز مادرزادی (که از بدو تولد وجود دارد) ناشی از نقص تکامل عضله بالا برنده پلک فوقانی است. در بزرگسالان عمدتا علت پتوز نازکی و ضعف عضله بالا برنده پلک فوقانی است. سایر علل پتوز عبارتند از: پیری، استفاده از لنز تماسی، ضربه و آسیب پلک و ندرتا تومر، اختلالات عصبی نطیر فلج یا ضعف عضلات (میوپاتی) .

آیا پتوز می تواند با سایر بیماری های چشمی همراه باشد؟

کودکانی که مبتلا به پتوز مادرزادی هستند، مکن است دچار آمبلیوپی (تنبلی چشم)، استرابیسم (انحراف چشم) یا عیوب انکساری (نزدیک بینی، دور بینی و آستیگماتیسم) باشند. بنابراین همه کودکانی که دچار پتوز هستند باید توسط چشم پزشک معاینه شوند.

آمادگی قبل از عمل

چشم پزشک تاریخچه پزشکی، عدم تقارن اجزاء صورت، محل قرار گیری ابروها، محل خط طبیعی پلک فوقانی،  میزان افتادگی پلک، اندازه شکاف پلکی و قدرت عضله بالا برنده و سایر پارامترها را  بررسی می کند.  از وضعت چشم ها و چهره فرد عکس گرفته می شود. چشم و پلکها معاینه کامل چشم پزشکی می شوند و در صورت لزوم میدان بینایی ثبت می شود. بسته به وضعیت چشم و پلکها مناسبترین درمان به شما پیشنهاد خواهد  شد.  

فواید عمل پتوز چیست؟

جلوگیری از آمبلیوپی (تنبلی چشم) و استرابیسم ( انحراف چشم)

افزایش قسمت فوقانی میدان بینایی و کیفیت دید

بهبود ظاهر فرد و افزایش اعتماد به نفس

برگرداندن پلک به محل طبیعی خود

برگرداندن زیبایی طبیعی به فرد

عمل جراحی پتوز چگونه انجام می شود؟

عمل پتوز در بزرگسالان معمولا تحت بی حسی موضعی انجام می شود. پس از ریختن قطره بی حسی در چشم و شستشوی چشم با محلول ضد عفونی کننده (بتادین) مقدار کمی داروی بی حسی (گزیلوکایین) زیر پوست پلک بالا تزریق می شود تا این ناحیه بی حس شود. برش کوچکی روی خط طبیعی پوست پلک فوقانی داده می شود و عضله بالا برنده پلک را پیدا و پس از تنظیم محل پلک، آنرا کوتاهتر می کنیم تا پلک بالاتر کشیده شود و سپس پوست با بخیه های ظریف بسته می شود.  بیمار پس از عمل از بیمارستان مرخص می شود. این عمل  در اطفال تحت بی هوشی عمومی انجام می شود. در اطفال تصمیم گیری برای انجام عمل بر اساس شدت پتوز و قدرت عضله بالابرنده پلک است. اگر پتوز شدید نباشد، عمل تا سنین 3 الی 5 سالگی یعنی تا قبل از دبستان به تعویق می افتد. بهر حال اگر افتادگی پلک باعث انسداد مسیر بینایی شود، در سنین پایین تر حتی 3 هفتگی نیز قابل انجام است. اگر قدرت عضله بالابرنده پلک خیلی کم باشد، به جای کوتاه کردن عضله بالابرنده پلک، با کمک نخ یا بافت های خاصی  پلک به ابرو آویزان می شود.  

قبل (تصویر چپ) و بعد (تصویر راست) از عمل جراحی پتوز

دستورات پس از عمل

محل برش عمل به مدت 24 تا 48 ساعت با چسب مخصوصی پانسمان می شود. معمولا پلک بالا به مدت 7 الی 10 روز متورم است. زخم باید تمیز و خشک و بدون ترشح باشد. دستورات لازم در مورد نحوه تمیز کردن زخم و استفاده از پمادها به شما داده خواهد شد. معمولا 2 تا 3 هفته از پمادها استفاده می شود.

عمل پتوز چه خطرات و عوارضی دارد؟

کبودی و تورم پلکها

احتمال بسیار کم عفونت

احتمال اصلاح بیش از حد معمول (پلک بالاتر قرار گیرد) یا اصلاح کمتر از حد معمول (پلک پایین تر قرار گیرد) که نیاز به عمل مجدد باشد.

عدم توانایی در بستن کامل پلکها که می تواند موقتی یا دائمی باشد. این حالت نیاز به استفاده از قطره  و پماد نرم کننده دارد. اگر این وضعیت دائمی باشد و برای بینایی خطری داشته باشد، لازم است پلک مجددا به محل قبلی برگردانده شود.

در بعضی موارد در صورت تمایل پلک مقابل به افتادن، ممکن است بعد از عمل در پلک مقابل پتوز ظاهر شود.

پتوز چیست؟

به افتادگي پلکفوقانی پتوز گفته می شود. این افتادگی ممکن است خفیف بوده و یا تمامی مردمک را بپوشاند. در برخی موارد افتادگي پلکمی تواند دید طبیعی را محدود و یا حتی بطور کامل مسدود کنند.
پتوز می تواند:

• یک یا هر دو چشم را درگیر کند.
• وراثتی باشد.
• در بدو تولد بروز کند.
• در سنین بالاتر اتفاق بیفتد.

 پتوز در کودکان

پتوز مادرزادی به معنای وجود افتادگي پلکدر بدو تولد می باشد. اگر کودکی با پتوز متوسط تا شدید متولد شود، ممکن است برای تکامل بینایی نیازمند درمان فوری باشد.
پتوز مادرزادی اغلب در اثر نقص در تکامل عضله بالابرنده پلک فوقانی که عضله لواتور نام دارد، اتفاق می افتد. اگرچه معمولا یک اختلال مجزا می باشد، ولی در موارد مادرزادی، ممکن است همراه با اختلالات زیر باشد:

• اختلال حرکات چشمی
• بیماری های عضلانی
• تومورهای پلک یا سایر تومورها
• اختلالات عصبی
• عیوب انکساری (نزدیک بینی  ، دوربینی ، آستیگماتیسم )

پتوز مادرزادی معمولا با گذشت زمان بهبود نمی یابد.

علائم و نشانه های پتوز کدامند؟

شایعترین علامت آشکار پتوز در کودکان،افتادگي پلک می باشد. در پتوز مادرزادی، اغلب عدم تقارن چین پلک فوقانی وجود دارد. کودکان مبتلا به پتوز ممکن است برای دیدن مجبور شوند گردن خود را به عقب خم کنند یا ابروها را به سمت بالا بکشند. این مانورهای سر و صورت نشان می دهند که کودک سعی می کند برای دیدن از هر دوچشم استفاده نماید. بعد از گذشت چند سال، این وضعیت های غیر طبیعی سر ممکن است منجر به اختلالات ظاهری سر و گردن شوند.

مشکلات ناشی از پتوز در کودکان کدامند؟

شایع ترین اختلال جدی مرتبط با پتوز دوران کودکی، آمبلیوپی ( تنبلی چشم ) می باشد. به دو علت پتوز می تواند ایجاد تنبلی چشم کند:

• انسداد مسیر بینایی در موارد پتوز شدید
• ایجاد آستیگماتیسم و تاری دید ناشی از آن

بعلاوه پتوز ممکن است در صورت وجود انحراف چشم آن را مخفی نماید و این مورد نیز می تواند منجر به تنبلی چشم شود.

افتادگي پلکمادرزادی چگونه درمان می شود؟

در اغلب موارد، پتوز کودکان با جراحی درمان می شود. اگر تنبلی چشم هم وجود داشته باشد، ممکن است درمان با قرار دادن پوشش بر روی چشم سالم، استفاده از عینک یا قطره چشمی ضروری باشد. تشخیص لزوم انجام جراحی و انتخاب روش مناسب، بر اساس عوامل زیر صورت می گیرد:

• سن کودک
• درگیری یک یا هر دو پلک
• شدت پتوز
• قدرت عضلات بالا برنده و پایین آورنده  پلک
• وضعیت حرکات چشمی

در اوایل دوران زندگی معمولا ضرورتی به انجام جراحی برای موارد خفیف تا متوسط افتادگي پلک وجود ندارد. هم در موارد مذکور و هم موارد شدیدی که تحت عمل جراحی قرار گرفته اند، باید به طور منظم  از نظر تنبلی چشم، عیوب انکساری و حالت های وابسته توسط چشم پزشک بررسی و در صورت نیاز تحت درمان قرار گیرند.

علل پتوز بالغین چیست؟

شایعترین علت افتادگي پلک در بالغین، کشیدگی یا جداشدگی تاندون عضله لواتور از روی پلک می باشد. وقوع این فرایند ممکن است ناشی ازعلل زیر باشد:

• افزایش سن
• به دنبال جراحی کاتاراکت (آب مروارید) یا سایر جراحی های چشمی
• ضربه به چشم

پتوز بالغین همچنین ممکن است عارضه ای از سایر بیماری ها مانند بیماری های عصبی یا عضلانی و در موارد نادر تومورهای حدقه چشم باشد که عضله بالابرنده پلک یا عصب آن را درگیر می کنند

پتوز بالغین چگونه درمان می شود؟ 

چشم پزشک می تواند بررسی جامعی  از مشکل شما به عمل آورده و راجع به روش های درمانی مختلف و عوارض وخطرات احتمالی آن ها اطلاعات لازم را در اختیار شما قرار دهد.
برای تشخیص علت پتوز و انتخاب بهترین روش درمانی ممکن است نیاز به انجام آزمایش خون، عکسبرداری های مخصوص و یا سایر آزمایشات باشد. در صورت یافتن علت زمینه ای باید ابتدا این مورد اصلاح گردد، اما در اغلب موارد، درمان نهایی جراحی است که نوع جراحی نیز بر اساس شدت پتوز و سایر یافته های بالینی تعیین می گردد.

خطرات جراحی پتوز کدامند؟

خطرات جراحی پتوز شامل عفونت ، خونریزی و کاهش بینایی می باشد، ولی وقوع این عوارض بسیار نادر است. بلافاصله بعد از عمل، ممکن است چشم بطورکامل بسته نشود، ولی این عارضه معمولا مقطعی است. در طی این مدت می توان از قطره و پماد برای محافظت چشم استفاده نمود. اگرچه ظاهر پلک بطور قابل توجهی اصلاح می شود، اما ممکن است پلک ها کاملا قرینه به نظر نرسند. در اغلب موارد بعد از جراحی در نگاه به پایین پلک عمل شده نسبت به طرف مقابل مختصری بالاتر قرار می گیرد و شب ها مختصری باز می ماند که این دو عارضه مشکل آفرین نیستند. در موارد نادر، حرکات کامل پلک قابل برگشت نیست. در برخی موارد، ممکن است بیش از یک بار عمل جراحی لازم باشد.

خلاصه

افتادگي پلک در بالغین و کودکان با انجام جراحی قابل درمان است و این درمان علاوه بر اصلاح وضعیت ظاهری می تواند باعث بهبود بینایی نیز شود. در پتوز کودکان، انجام معاینات منظم چشم پزشکی در سال های اول زندگی برای پیشگیری و درمان تنبلی احتمالی چشم از اهمیت ویژه ای برخوردار است.